Zaaien in de herfst, met of zonder kas

Zowel bloemen als groenten kun je zaaien in de herfst. Bij bloemen kan dit met behulp van een koude kas, maar bij groenten is dit geen must. Er zijn genoeg soorten die je in koudere maanden kunt zaaien, zoals rucola en wortel of radijs. Bij bloemen heb je best wel wat flexibiliteit waardoor je vroeger kunt beginnen. In Engeland noemen ze de soorten die je kunt voorzaaien de hardy annuals. Het zijn winterharde eenjarigen die in één seizoen de hele levenscyclus doorlopen, van zaaien, ontkiemen tot bloei. En deze hardy annuals zijn ook bestand tegen de kou, daarom kun je ze eerder zaaien dan tender annuals.  

Soorten zaden

Planten willen zichzelf, net als mensen, graag voortplanten. Dat is de natuur. Planten doen hun best om het zaad niet verloren te laten gaan, maar beschermen het met een zaadhuls. Elke plant heeft een unieke zaadhuls, met ieder een eigen ingewikkeld proces van kiemen. Sommige zaden hebben zelfs zo’n dikke zaadhuls, dat er een proces van maanden aan vooraf gaat voordat het doorweekt genoeg is dat het openbarst. Andere zaden moeten narijpen, en zo zijn er meer varianten. Maar voor allemaal geldt: als het zaadje in een vochtige omgeving komt met de juiste temperatuur, dan start het kiemproces. Er groeit een wortel, dan blaadjes en vervolgens zoeken de eerste blaadjes naar licht. Dat kiemen is key en als dat goed gaat, volgt de rest vanzelf.

Koudekiemer vs. warmtekiemer

Je hebt warmtekiemers en koudekiemers in de wereld van zaden. Koudekiemers ontkiemen liever met lage temperaturen, terwijl warmtekiemers dan juist heel slecht ontkiemen. Warmtekiemers zijn bijvoorbeeld alle soorten groenten die je in een kas kunt kweken, zoals tomaten, komkommer, courgette, aubergine en pompoen. Koudekiemers zijn onder andere sla, rucola, spinazie, spruiten, radijs en wortels. Die kun je daarom al heel vroeg of heel laat in het jaar zaaien. Direct in de grond bijvoorbeeld, en in andere gevallen ook in zaaitrays.

Bloemzaden zijn eerder koudekiemers dan warmtekiemers.  Daarom heb je voor bloemzaden eigenlijk geen propagator of warmtemat nodig om ze op gang te helpen. Zeker binnenshuis is dat niet nodig, ook een kap op je zaaitray is vaak al te veel van het goede. Koudekiemers schieten namelijk als een raketje hun stekgrond uit als je ze warm zet. Daar worden ze helaas niet gezonder van. De soorten die wel graag wat warmer staan als ze kiemen, zoals zinnia, leeuwenbek en zonnebloemen, hebben aan een warme start meer dan genoeg. Om te voorkomen dat ze te hard groeien, kun je ze direct koel zetten zodra je de eerste ziet ontkiemen. De zaailingen kunnen de winter in de kas of een koude kamer blijven staan tot het tijd is om ze uit te planten. Je hebt daar verder heel weinig zorg aan.

Kas vs. geen kas

Heb je een kas in de tuin? Nice! Dat maakt het voorzaaien in de herfst makkelijker, maar niet iedereen heeft die luxe. Wil je toch voorzaaien in koudere maanden dan heb je een koude, lichte ruimte in huis nodig, of toch een minikas in de tuin of op het balkon of een serre aan huis. In huis is het zeker in de winter veel te warm om te kunnen kweken. Daar krijg je hele lange, miezerige zaailingen van die de lente waarschijnlijk niet eens halen. Als je geen kas hebt, is de een kamer waar de verwarming nooit aan staat en het het liefst niet warmer wordt dan een graad of 14 je beste kans. Maar we zeggen het er meteen bij: de kans dat het lukt is een stuk kleiner dan wanneer je zaait in een kas.

Voorzaaien vs. direct zaaien

Of je nu direct in de volle grond zaait of eerst binnen begint, van beide heb je voordeel. Door in de nazomer te zaaien, til je je planten de winter over. Zo heb je in de lente al een groter en sterker plantje dat eerder uitgeplant kan worden. Kortom: eerder bloemen!

^ Op onze website kun je met het filter ‘direct zaaien’ of ‘voorzaaien’ ontdekken welke zaden nu direct de grond in kunnen en welke je beter in een koude kas of ruimte kunt voorzaaien. Klik hier

Herfstzaailingen zijn koubestendiger dan andere soorten, maar vorst kan alsnog wel funest zijn. Bij nachtvorst kun je de planten afdekken met antivriesdoek of even naar binnen verplaatsen, bijvoorbeeld in de schuur. Verhuis ze niet naar de warme woonkamer, dat is een veel te grote klap in temperatuur. Uitplanten kan vaak al eind maart of begin april, nadat je de planten hebt laten afharden in de buitenlucht, afhankelijk van de weersomstandigheden. Bij een warm voorjaar kan het natuurlijk al vroeg, bij late sneeuw wacht je nog even.