Lathyrus zaaien & oogsten

Oogst wekelijks een mand vol Lathyrus om te delen met wie ook maar wil, dan heb je vlot nieuwe vrienden. Wil je snel weten hoe je Lathyrus zaait? Scroll dan direct verder naar: Zaaien in 5 stappen.

Welriekend of breedbladig

Het geslacht Lathyrus kent zo’n 120 tot 200 soorten en kom je over de hele wereld in het wild tegen. Je kunt ze spotten van Europa tot Azië en Zuid-Amerika. Er bestaan soorten die in moerassen groeien (Lathyrus palustris), soorten die zich in de weiden langs sloten thuisvoelen (Lathyrus pratensis) en Lathyrus die in de lente bloeit (Lathyrus vernus). De voor ons bekendste soorten zijn Lathyrus odoratus en Lathyrus latifolius. Het Latijnse woord ‘odoratus’ gaat uiteraard over de geur, het is  een prettig geurende plant, terwijl ‘latifolius’ aangeeft dat het om een breedbladige plant gaat (lati = breed, folius of folia = blad). In de regel is Lathyrus odoratus eenjarig en Lathyrus latifolius meerjarig. In zachte winters kun je de laatste soort elk jaar terug zien komen. Overigens is Lathyrus odoratus de enige soort die zo heerlijk ruikt, de rest, waaronder de meerjarige Lathyrus, geurt naar niets. Ze groeien ook anders. Eenjarige Lathyrus is een klimplant die wel drie meter hoog kan groeien en veel meer bloemen geeft, waar vaste Lathyrus meer een struikvorm heeft en met grotere trossen bloeit. Als laatste verschil kun je van de eenjarige Lathyrus veel meer cultivars vinden: je hebt eindeloos keuze in kleuren, want er wordt veel mee geëxperimenteerd door liefhebbers en veredelaars, puur vanwege de geur.

> Er zijn ontelbaar veel soorten Lathyrus te vinden. Van wit tot donkerpaars, van fel tot superzacht. Ook gemarmerde soorten zijn erg populair, zoals Lathyrus ‘Mars'.

Van monnik tot society

De geurende Lathyrus werd in 1699 door een monnik ontdekt op het eiland Sicilië. De monnik heette pater Franciscus Cupani, en als je een Lathyrus-liefhebber bent herken je die naam wellicht, want de originele soort die deze pater in 1699 ontdekte is nog altijd populair: Lathyrus odoratus ‘Cupani’. Deze soort is tweekleurig, het ene bloemblaadje is donkerpaars, de andere purper. Als je Lathyrus o. ‘Cupani’ in de tuin kweekt, kweek je een afstammeling van die ene plant uit Sicilië die meer dan 300 jaar geleden werd gevonden. Dat is een hele geschiedenis in een klein plantje! Het duurde overigens nog behoorlijk lang voordat Lathyrus echt populair werd en er meer mee werd veredeld. Tot aan het einde van de 19e eeuw waren er slechts een handvol cultivars in omloop, varierend van roze tot wit en geel, maar daar bracht de Brit Henry Eckford verandering in. Hij verloor zijn hart aan de bloem en begon er enthousiast mee te kweken. Tegen 1895 had hij al meer dan 115 van de 264 geregistreerde soorten op zijn naam staan, wat wel laat zien hoe bedreven hij was. In 1900 werd er in Engeland zelfs een Lathyrus society in het leven geroepen om met een groep geobsedeerden te werken aan nog meer bijzondere en unieke soorten. Deze society bestaat nog steeds. De erfenis die wij daaraan overgehouden hebben, is het feit dat we keuze hebben uit honderden soorten eenjarige Lathyrus. Het lijkt er niet op dat men al klaar is met veredelen, dus er zullen er vast en zeker nog meer bij komen.

Erwten in de dop

Lathyrus odoratus wordt ook wel siererwt of reukerwt genoemd en is, zoals de Nederlandse naam al verklapt, familie van de peulen. Dat feitje kan je niet ontgaan wanneer je deze plant kweekt. Zodra de bloemen uitgebloeid zijn, worden er langzaam behaarde peultjes zichtbaar waarin de zaden groeien. De zaden lijken ook echt erwtjes, maar zijn niet groen en al helemaal niet eetbaar. Ze zijn zelfs giftig bij inname. In het Engels noem je Lathyrus sweet pea, zoete erwt, en dat is wellicht wel de mooiste naam die je voor deze plant kunt bedenken. De groei van de zaadpeulen is overigens een teken dat de plant van focus verandert: de energie gaat niet langer naar het maken van nieuwe knoppen, maar naar de groei van de zaden. Daarom is het handig om je peulen weg te blijven knippen om te voorkomen dat de plant helemaal stopt met bloeien. Richting het einde van het seizoen kun je de peulen laten staan om eventueel de zaden te oogsten. 

> Lathyrus odoratus ‘Janet’ (reukerwt) is sereen wit. De zachte kleur van Lathyrus odoratus 'Elegance watermelon' (reukerwt) is een echte showstopper!  

Publiekslieveling

Lathyrus odoratus is voor veel mensen de mooiste bloem die ze zich kunnen wensen. Ze bloeit uitbundig en lang, geeft sprookjesachtige bloemen in allerlei kleuren en als kers op de taart ruikt ze heerlijk. Het is ook nog eens de perfecte plukbloem. Hoe meer bloemen je oogst, hoe voller de plant bloeit. Je kunt Lathyrus simpelweg niet uitputten. Het is ook een redelijk vroege bloeier. Wanneer je vroeg in het jaar zaait - Lathyrus kan wel tegen een stootje wat kou betreft - heb je eind mei of begin juni de eerste bloemen te pakken. In mum van tijd kun je zelfs zoveel oogsten dat iedereen in je omgeving verrast kan worden met een handvol every now and then. Tel daarbij op dat je er weinig ruimte voor nodig hebt omdat de plant graag de hoogte in klimt, en je hebt een nieuwe favoriet in je tuin. 

Good to know

• Lathyrus heeft veel voeding, met name stikstof, en zonuren nodig om goed te groeien. Daarom kweek je in de volle zon, met minimaal 7 - 8 uur zon in de zomer. Let wel op met uitdrogen, want zo’n plek in de zon staat natuurlijk als eerste droog. Geef geregeld water, vooral in de zomer. Lathyrus groeit overigens het beste op wat lichtere grond, maar kan alle omstandigheden aan. Toch is klei het minst ideaal: tijdens natte periodes zullen de wortels rotten en gaan de planten dood. Dit voorkom je door een open verhoogde bak te maken en deze te vullen met lichtere tuinaarde. Zo kan het water makkelijker naar beneden zakken richting de klei.
• De experts zeggen dat je Lathyrus niet twee keer op dezelfde plek moet kweken. De kans op schimmel zou dan aanzienlijk toenemen. In de praktijk blijkt dat mee te vallen, in onze ervaring wel in ieder geval, maar als je de ruimte hebt kun je elk seizoen wisselen van plek.
• Lathyrus houdt van een extreem voedzame bodem. Natuurlijk is het belangrijk om door het jaar heen de bodem te voeden met compost en te bedekken met mulch. Daarnaast is een portie organische mest een week voor het zaaien of uitplanten een welkome aanvulling om de plant goed te laten groeien. Door stikstof in de bodem zal het blad eerst een flinke spurt maken en komen daarna veel knoppen tevoorschijn. Herhaal de portie mest nog eens halverwege de bloei om te voorkomen dat de plant uitgeput raakt.
• Lathyrus is een klimplant, wat wil zeggen dat er altijd een constructie nodig is om de hoogte in te kunnen. De plant maakt zelf kleine ‘grijparmpjes’, dat zijn de krulletjes die je ziet. Zodra ze houvast voelen, krullen de armen eromheen. Een klimconstructie kan een raster tegen een schutting zijn, of een tipi van bamboestokken of wilgentakken, of een lange tunnel van gaas. De plant zal veel gezonder en langer groeien wanneer ze stevig kan klimmen. Zorg daarom dat er elke 10 cm een draad of stok is om te grijpen en bind de groeiende plant steeds een stukje verder vast met een touwtje of klimhaak. Zo voorkom je dat de planten te zwaar worden en omvallen na een stevige regenbui.
• Zodra Lathyrus bloeit kun je direct beginnen met het plukken van de bloemen. Sterker nog: dat moet. Zolang je elke uitgebloeide bloem weghaalt, zal de plant nieuwe knoppen blijven maken. Doe je dat niet, dan zal de plant zaadpeulen maken en helemaal stoppen met bloeien. Daarom is het belangrijk om wekelijks de hele rij langs te gaan om die zaadpeultjes te verwijderen. Oogst lange stelen wanneer een aantal bloemen open zijn, maar de bovenste knoppen nog niet. Dan zullen ze het langst vers blijven in de vaas. Zet de stelen op koud water en ververs het water dagelijks. Lathyrus bloeit uitbundig, dus wees niet benauwd om alle bloemen te knippen. Je zult een week later, of soms zelfs al na een paar dagen, weer nieuwe oogst zien.
• Voor de pro: Het is geen noodzaak, en als je veel Lathyrus kweekt soms ook gewoon onbegonnen werk, maar je kunt je planten nog verder stimuleren tot meer bloei. Je hebt namelijk verschil tussen stelen met twee, drie of vier sets bloemblaadjes. Die laatste heeft vanzelfsprekend de grootste en mooiste bloemen en ook de langste steel. Je kunt voorkomen dat de energie naar de stelen met maar twee of drie sets bloemblaadjes gaat door die steeltjes vroegtijdig weg te halen. Je herkent ze vanzelf: je ziet de hoeveelheid knoppen ontwikkelen. Hetzelfde principe geldt voor de korte stelen of stelen die opkrullen. Pluk ze er simpelweg tussenuit in een vroeg stadium en laat de lange stelen met meer bloemblaadjes verder groeien. Dit is overigens niet nodig als je niet van plan bent te oogsten van de bloemen, dan laat je gewoon alles bloeien.

> Wil je zeker weten dat je zaden goed ontkiemen? Dan kun je de zaden tussen nat keukenpapier leggen en wachten tot je iets ziet ontspruiten. Houd het keukenpapier vochtig tot je resultaat ziet. Zaai de gekiemde zaden vervolgens direct in de grond of in een zaaitray.

In 5 stappen voorzaaien

Begin meteen met zaaien! Je vindt allerlei mooie Lathyrus-soorten in onze shop.

1. Heb je een kas of kamer waar het koel blijft? Dan zaai je Lathyrus al in januari voor. Lathyrus wortelt graag diep, en dat gaat het beste in een P9 potje of extra diepe tray. Week de zaden eerst een nachtje in water om de schil zacht te maken, of maak de schil een beetje ruw met schuurpapier. Zo ontkiemen ze makkelijker. 

2. Gebruik een mix van 70% potgrond en 30% vermiculiet om in te zaaien. Vul je zaaitray tot de rand en leg er één zaadje bovenop, druk het een centimeter naar beneden en dek af. Zet de zaaitray in de kas of in huis bij een temperatuur van ca. 18 - 20 graden. Na het ontkiemen houd je bij voorkeur 14 - 16 graden aan, ze mogen niet te snel groeien.

3. Zodra de zaailingen ongeveer 10 cm hoog zijn kun je ze toppen. Dat betekent dat je de zaailingen afknipt tot het eerste of tweede setje bladeren. Meestal houd je de helft over. Door het toppen stimuleer je de plantjes om zijscheuten te maken, wat uiteindelijk meer bloemen oplevert. Je doet dit ook bij zaailingen die je direct in de grond hebt gezaaid.

4. Uitplanten van zaailingen kan vanaf eind april, bij voorkeur als er geen zware vorst meer aankomt. Lathyrus kan best veel kou hebben zolang je ze goed afhardt. Zet ze een week voor het uitplanten elke dag iets langer buiten, tot ze ook twee nachten buiten hebben overnacht. Daarna kun je uitplanten.

5. Plaats bij elke stok van je klimconstructie één zaailing. Ze mogen best dicht bij elkaar, met ongeveer 10 - 15 cm ertussen. Geef goed water en bescherm eventueel met een gaasdoek als je ziet dat vogels of muizen ervan eten. Dat doek kun je verwijderen zodra de zaailingen 25 cm hoog zijn.

Zaaien kan nu al! Go for it!